Sensitisatie is een term die in de pijngeneeskunde regelmatig gebruikt wordt, en waarmee wordt bedoeld dat de gevoeligheid toeneemt. Welke rol speelt sensitisatie bij chronische pijn en hoe kun je dit proces tegen gaan?
Twee soorten Sensitisatie
Bij sensitisatie wordt het zenuwstelsel gevoeliger, waardoor je sneller en/of meer pijn kunt ervaren. Er zijn twee vormen van sensitisatie: perifere en centrale sensitisatie. Beide vormen kunnen een rol spelen bij het ervaren van (heftige) pijnklachten.
Perifere Sensitisatie - de buitenkant wordt gevoeliger
Perifeer betekent letterlijk aan de randen, of buitenkant. Verspreid door het lichaam, maar vooral aan de buitenkant (bijvoorbeeld de huid) hebben we tal van cellen die prikkels kunnen doorsturen. Als een soort sensoren, kunnen deze cellen in ons lichaam druk, warmte en chemische stoffen waarnemen. Elke cel heeft een bepaalde mate van stimulering nodig om een signaaltje te versturen, wat de drempelwaarde wordt genoemd. We noemen deze prikkels bij pijn ook wel waarschuwingssignalen. Bij perifere sensitisatie kunnen er twee dingen gebeuren: de drempelwaarde wordt lager, of de cellen vuren op een andere manier signalen af. Het gevolg is dat er sneller en meer prikkels vanaf dat deel van het lichaam naar de hersenen wordt gestuurd. En als er meer prikkels zijn, neemt de kans op pijn toe.
Voorbeeld: Wanneer je te lang in de zon hebt gelegen, verbrand je de huid. De huid is de dagen erna gevoeliger voor aanraking en zal sneller pijn doen.
Eerder werd gedacht dat chronische pijn vaak kwam door perifere sensitisatie. De inzichten daarover zijn veranderd, en centrale sensitisatie speelt tegenwoordig een veel grotere rol bij de theorie van pijn.
Centrale Sensitisatie - de binnenkant wordt gevoeliger
Bij centrale sensitisatie neemt de gevoeligheid van het zenuwstelsel in het lichaam toe. Daarbij wordt meestal gesproken over het ruggenmerg en de hersenen. In het ruggenmerg komen alle zenuwbanen bij elkaar en gaan alle prikkels over een soort van snelweg naar de hersenen. Beide onderdelen van het zenuwstelsel spelen een rol bij centrale sensitisatie.
In het ruggenmerg wordt wel gezegd dat er ‘pijnpoorten’ aanwezig zijn, die de prikkels uit de rest van het lichaam binnen laten of stoppen. Alsof er op meerdere plekken op het ruggenmerg een soort van mini-hersentjes zitten die zelf kunnen besluiten hoeveel prikkels er doorgelaten worden. Bij centrale sensitisatie laten deze poorten makkelijker prikkels door, die vervolgens naar de hersenen kunnen reizen.
De hersenen zijn het tweede deel dat bij centrale sensitisatie een rol speelt, en in moderne pijntheorie zijn de hersenen de belangrijkste plek. Bij centrale sensitisatie worden de hersenen gevoeliger voor de prikkels die binnenkomen. Het alarmsysteem voor de pijn reageert veel gevoeliger op de binnenkomende prikkels dan je zou verwachten. Dit proces van overgevoeligheid van het pijn alarmsysteem wordt soms ook wel ‘corticale reorganisatie’ genoemd. Corticale reorganisatie betekent dat de hersenen zich aanpassen en ontwikkelen, in het geval van pijn op zo’n manier dat de hersenen veel actiever reageren bij chronische pijn. In de toename van gevoeligheid van de hersenen weten we inmiddels dat wat we denken, voelen doen en hoe we onze aandacht richten een belangrijke rol spelen. En dat negatieve gedachten en gevoelens er zelfs voor kunnen zorgen dat die gevoeligheid toeneemt.
In totaal zijn er dus drie plekken die een rol kunnen spelen bij chronische pijn. Uiteindelijk besluit het brein altijd (onbewust) of er pijn gemaakt moet worden. De hersenen hebben in die zin de ‘hoofdrol’ bij chronische pijn.
Wat is er aan sensitisatie te doen?
Bij Reducept houden we ons volledig bezig met het terugdraaien van sensitisatie. Dat doen we vooral door ons op centrale sensitisatie te richten. Door oefeningen te doen die jouw denken, voelen, aandacht en gedrag positief beïnvloeden, ontstaan er nieuwe paden in de hersenen. Paden die de ‘pijnpaden’ die er nu liggen hopelijk over tijd vervangen en steeds sterker worden. Daardoor ontstaat ook weer corticale reorganisatie, maar in dit geval een reorganisatie die juist in positieve zin ervoor zorgt dat de pijn minder ruimte krijgt.
