Lucie Manden werkt al 11 jaar voor Verslavingszorg Noord Nederland, en sinds drie jaar als Verpleegkundig Specialist GGZ. De VNN zet zich in voor mensen die problemen ondervinden als gevolg van een verslaving. Bijna 2 jaar geleden begon Lucie met het implementeren van de Reducept VR training in haar proces om patiënten te helpen de controle over hun leven terug te krijgen en verslavende pijnmedicatie te verminderen. In het onderstaande interview legt Lucie uit hoe dit voor haar en de patiënten een indrukwekkende ervaring is geweest.
Kunt u mij wat meer vertellen over uw carrière als verpleegkundig specialist bij de VNN. U bent al meer dan 20 jaar verpleegkundige, hoe is dat allemaal begonnen?
Ik heb elf jaar geleden gesolliciteerd bij VNN, toen ben ik begonnen bij de Heroïne behandel unit in Groningen. Daar heb ik veel mensen gezien met een heroïneverslaving en Methadon verslaving. Toen ben ik overgegaan naar het FACT team hier in Leeuwarden. Vijf jaar geleden ben ik de opleiding tot verpleegkundig specialist gestart. Ik ben begonnen met de opleiding omdat ik vond dat ik wel een hoger plan had met mezelf en dat ik wel wat meer wou ontwikkelen. Door middel van die opleiding ben ik hier op de poli terecht gekomen. Veel mensen, die hebben hun levens gebieden wel op orde, alleen het stukje middelen hebben ze niet onder controle, mensen komen dan naar mij toe hier op afspraak. Dat werk doe ik nu drie jaar. Tijdens mijn studie moest ik een bijzonderheid gaan bestuderen en beschrijven en daar literatuuronderzoek naar doen en een scriptie over schrijven. Toen ben ik hier best veel tegen gekomen dat mensen die een maagverkleining hebben gehad dan alcoholverslaafd raken. Ik kwam er toen achter dat als je die link hebt, dat eigenlijk wellicht het maagverkleining en Oxycodon verslaving ook heel makkelijk gemaakt is. En zo ben ik wat ingerold in de pijnbehandeling, medicatie en verslaving. In 2018 hebben we ook heel veel aanmeldingen gekregen over Oxycodon verslaving en ik heb dat allemaal een beetje bij elkaar geharkt en dacht: “hoe kunnen we deze mensen nou een goede behandeling bieden?” Toen ben ik me daar eigenlijk in gaan verdiepen en toen kwam ik bij Reducept terecht.
Dat vind ik een heel mooi verhaal. En wat is uw belangrijkste werk doel voor uw cliënten momenteel?
Ik vind dat de kwaliteit van leven voorop staat. Vooral als het gaat om pijn, erkennen meeste mensen de verslaving niet en vinden ook niet dat zij bij onze doelgroep horen. Maar toch hebben ze ruzie met de huisarts, ruzie met de apotheek, ze kunnen niet meer hanteren met voorgeschreven medicatie die ze hebben en daar hebben ze last van. Vervolgens hebben ze heel veel last van lichamelijke en cognitieve klachten, dus de kwaliteit van leven verbeteren is wel mijn grootste doel.
Komt dat vaak voor, dat patiënten ruziën met de apotheek vanwege onenigheid?
Ja. Mensen die nemen meer in dan dat ze voorgeschreven krijgen, ze krijgen dan op maandag hun tabletten voor tot en met maandag, maar dan hebben ze het op vrijdag al op en dan gaan ze eerst naar de apotheek en willen ze graag meer pillen. En ja, je wordt niet een aardig mensen als je in ontwenning zit.
Ja, dat kan ik begrijpen.
Soms onderschatten mensen dat nog wel eens. En als iemand zegt: je krijgt het niet, dan gaan ze grenzen over, terwijl ze dat zelf niet willen omdat dat niet bij hun eigen karakter past. Soms gaan ze ook wel dreigen van: “Het komt door jou als ik morgen dood ben.” Dat zijn geen fijne wensen die je krijgt als apotheker of als huisarts. Om uit die strijd te blijven, worden ze dan doorverwezen naar ons, want wij hebben daar iets meer ervaring mee.
En als u dan iets in jouw werkproces zou kunnen veranderen, wat zou dat dan zijn?
Ik zou eigenlijk wel wat in het werkproces van huisartsen en ziekenhuizen willen veranderen! Ik zou heel graag willen dat het voorschrijven van pijnmedicatie met meer zorg gaat en dat een huisarts nog eerder doorverwijst en niet zelf zijn best doet, want dat doen zij ook zeker, maar dat voordat het conflict al zo hoog oploopt er al actie wordt ondernomen. Dat zou ik heel graag willen, want dat maakt mij werkt dan weer wat makkelijker. En In mij werkproces denk ik dat het meer aan het stigma ligt. Mensen vinden zichzelf niet verslaafd, want het wordt voorgeschreven door huisartsen. Dus als het wordt voorgeschreven, dan is het niet mijn schuld, denken zij. Dan wil ik dat daar wat meer aandacht voor zou komen.
Dat vind ik een heel goed punt! Wat zijn de veel voorkomende verwachtingen die patiënten met chronische pijn en een verslaving hebben, als zij bij u komen?
Heel vaak verwachten ze dat ik een wonder middel heb tegen de pijn!
Dat is mijn eerste zin altijd: “Ik heb geen verstand van pijn, dat is niet mijn expertise, daar kan ik helaas ook niet bij helpen.” Vaak zijn we wel het laatste station, hé, mensen zijn al tien keer bij de pijnpoli en bij allemaal specialisten geweest en zitten nu zo in conflict met iedereen dat ze wel een beetje zich toe geven. Bij de verslavingszorg oordelen wij niet, wij moeten juist een luisterend oor bieden, kijken waar je kan helpen en als zij dat niet willen hoeft dat ook niet, dat wordt allemaal met hun besproken in de behandeling plan. Dus daar heb je een hele andere ingang, waardoor je een andere werkrelatie krijgt. Zij verwachten eigenlijk dan dat je ze helpt en ondersteunt en ik geef dan altijd aan dat ik doe wat ik kan, en daarin moet ook duidelijk zijn dat ik niet meer voorschrij dan de dosering is.
Dat is vast ook anders voor iedereen dan, toch?
Zeker! Bij de ene moet je naar een kliniek en de andere kan het ambulant. Bij de ene zet je het over in een ander middel, bij de andere bouw je het af. Dan ga je heel erg individueel kijken om te zien wat past. Wij kijken ook niet alleen naar de patiënten, je kijkt ook naar de omgeving. Misschien dat de partner wel het faciliterend is in het gebruik, dus je gaat daarin ook kijken van wat gaat wel goed in het leven en daarop focussen in plaats van het alleen maar te hebben over wat niet goed gaat.
Ik heb gemerkt dat veel patiënten klagen dat ze nauwelijks voorlichting over pijn krijgen in de medische instelling. Kunt u zich daarin vinden?
Dat denk ik wel, ik heb me daar ook wel in verdiept. Ik ben bij Louis Zantema ook op cursus geweest en heb ook zijn boek. Ik denk dat heel veel mensen nog niet zo bewust zijn van hoe pijn werkt en dat opiaten, want daar hebben we het dan ook vaak over, helemaal niet helpt of zelf de pijn verergert. Dat is wel een gemis en ook wel een beetje een mission of mine, om dat binnen VNN, in ieder geval, rond te brengen. Dan denk ik, begin eerst maar met psycho-educatie. Ik heb wat kinderboeken aangeschaft die uitleggen wat pijn is, dan zeg ik tegen mijn patiënten: "je bent geen kind, maar het is best een moeilijke materie en dit boek legt het mooi uit dus neem het mee naar huis en lees het maar even door." Ik vraag ook altijd: "mag ik je wat vertellen over pijn?" Ik ga niet zeggen dat zij naar mij moet moeten luisteren. Dat geeft hun opening, maar zoals ik eerder al zei, wij zijn het laatste stadium, dus ze willen ook wel naar me luisteren. Ik kan bijvoorbeeld niet zeggen van: "laten we nog een foto maken" of "we gaan een scan maken", want die middelen heb ik niet. Ik denk dat dat ook wel het verschil maakt met het ziekenhuis, daar willen ze juist een oorzaak voor hun pijn hebben en hebben ze dus ook geen tijd en ruimte om de psycho-educatie mee te nemen. In het ziekenhuis hebben zij natuurlijk andere verwachting, want het ziekenhuis maakt je "beter", om het even kort te zeggen. Dus ik denk dat die mindset als mensen hier binnenkomen ook totaal anders is. Snap je wat ik bedoel?
Ik begrijp het zeker. Pijn is een complex proces, en ook niet altijd makkelijk om aan andere uit te leggen. Ik snap dat dat wel een uitdaging kan zijn.
Weet je, laatst nog hadden we iemand die de ziekte kanker had en daarvoor in behandeling is, maar de morfine was zo hoog dat dat niet meer in plaats stond met zijn klachten en met zijn diagnose, dat hij bijna de postbode aanviel als die een half uur te laat was. Diegene ging het bestellen op de zwarte markt, dus die die gebruikt ook gewoon te veel. Maar dan zijn er nog collega's die dan denken: “Ja, maar hij mag het, want hij heeft kanker, en als je kanker hebt, heb je ook pijn en dan mag het ook.” Dus dat snap ik ook wel weer.
Dus u ziet dat er ook wel onenigheid is binnen de organisatie zelf, en tussen de collega’s. Klopt dat?
Ik denk niet zozeer onenigheid, maar meer onwetendheid, en vanuit die onwetendheid ga je dan handelen. Maar als ik dan mijn verhaaltje mag vertellen aan hun, dan snappen zij mij ook wel.
Aha, ik snap het.
Dit onderwerp wordt minimaal besproken in de opleiding als verpleegkundige, terwijl het best een grote issue is. Iedereen die in het ziekenhuis komt, iedereen die zorg ontvangt, ervaart wel een mate van pijn.
Tuurlijk! Dus dat zou iets zijn dat u vindt meer besproken zou moeten worden tijdens de opleiding
Ja, ik denk dat daar zeker aandacht voor zou moeten zijn in de opleiding.
Hoe ziet u dat VR therapie uw behandelresultaten verbeterd? Hoe ziet u dat de toekomst van de therapie eruitziet.
Nou, ik denk dat de VR heel veel gaat overnemen in de toekomst en dat het toch echt nog wel in de kinderschoenen staat. Het draagt bij in deze behandeling dat ik een patiënt wat kan bieden. Heel zwart-wit gezegd, neem ik de pillen van ze af, wat hun manier van rust ontvangen is: even niet voelen, even niet ervaren en gewoon ontspannen. Middels die VR bril geef je ze toch iets terug. Het is het spel element van Reducept. Ik zie mensen met opgetrokken schouders hier binnenkomen en ik zet die VR bril op en in een kwartier is het voor het eerst in tien jaar dat die schouders zakken. Ik zie ze dan zuchten en besefen dat ze bijna in slaap vallen. Dan zeggen ze: “ik ervaar rust” en daar wordt ik heel erg blij van.
Ja dat is vast heel mooi om te zien.
Ja, en mensen hebben slaapproblemen, mensen hebben van alles en dan zeg ik: “neem de bril lekker mee naar bed, zet hem op, val gewoon in slaap” en dat is heel fijn en de grootste bijdrage van de bril, je kan hem overal en altijd gebruiken. En, dat is het hele spel natuurlijk, om het gevoel van de controle terug te krijgen. Zij mogen beslissen: zet ik die bril op? Wat ga ik doe? Hoe ga ik dat doen? En als je weer in controle bent, dan kun je vooruit.
Daar heeft u helemaal gelijk in. Dan vraag ik mij af welke behandelmethoden en wat voor therapie u vindt dat goed in combinatie zou kunnen gaan met de Reducept methode?
De Reducept is een fantastisch, ondersteunend interventie bij de behandeling als het gaat om cognitieve gedragstherapie, pijn en verslaving. Het is niet een op één staande behandeling, want je moet wel nog aandacht hebben voor hoe je met die pillen omgaat en de 75 regel bijvoorbeeld, hè, van hoe ga je met je energie om? Dus die cognitieve gedragstherapie samen met de Reducept VR bril en de medicatie, die drie elementen vormen een hele mooie behandeling.
Hoe bent u eigenlijk gaan samenwerken met Reducept? Wat wekte in eerste instantie uw interesse?
Nou wij waren al zoekende naar iets om aan de populatie te bieden dus dan ga je “pijn” googlen en dan denk je: jeetje, die man zit hier bij ons om de hoek in Leeuwarden. Toen ging ik inlezen en contact maken en toen dacht ik, “ja dit is mooi”. Een heel groot pluspunt is dat het benaderbaar is. Het is dus niet zo dat het zoveel geld kost dat ons bedrijf daarin niet kan investeren. Toen zijn we in gesprek gegaan om te kijken hoe we dit kunnen implementeren bij ons. In het begin was het even wennen, wij hebben ook niet heel veel verstand van techniek. Soms hadden patiënten problemen met de telefoon die niet werkte en dan merk je wel dat als het de eerste keer en de tweede keer niet werkt, dat de patiënt denkt, laat maar en dat was wel heel jammer. Maar ze hebben zich aardig teruggevochten in de techniek en ondersteuning en ik kan altijd bellen als er wat is met de helpdesk en dat werkt echt fantastisch! In het begin was het een hobbelige weg voor iedereen, maar nu werkt het gewoon goed en kan ik ze op afstand volgen in het programma. Ik kan zien hoe vaak ze hebben gespeelt en wat voor pijn scoren ze hebben. En aan de hand van die scoren, kan ik dan ook zeggen: “hé je doet het goed, we zijn aan het afbouwen met de medicatie, ik zie dat je pijn scoren daar niet hoger van worden maar juist minder.” Dan nemen we nog een stap verder met die medicatie en dat geeft opnieuw controle en macht. Want ik zeg niet dat het goed gaat, zij geven zelf aan dat het goed gaat, en dat vind ik hartstikke, hartstikke fijn. Dat werkt gewoon goed, dus op die manier kan het goed ingezet worden.
Zeker! Het werkt natuurlijk ook niet voor iedereen. We hebben ook wel eens feedback gekregen van mensen die zeggen: ja, ik heb het geprobeerd, maar het werkt niet. Dat is oké. Dat gebeurt ook soms.
Klopt, hebben wij ook wel, maar ik heb over het algemeen hele positieve verhalen en dan denk ik: ja, als je dan van de tien twee niet bereikt, heb je er wel acht bereikt, en dat is toch fantastisch!
Tuurlijk. Nu ben ik wel benieuwd naar hoeveel patiënten u al heeft behandeld met Reducept.
Nou ja, we zijn begonnen net voor corona toen hadden we, denk ik, een stuk of tien bij de eerste stap en toen, met corona hebben we het niet meer gedaan, want mensen konden niet op kantoor komen en heeft het even stil gelegen. Nu zijn we weer begonnen, Ik denk dat we in totaal misschien richting de 50 gaan.
Oh wow! Ik had namelijk ook in uw video gehoord van een patiënt met fantoompijn. Heeft u wel vaker patiënt met soortgelijke verhalen, of was dit een speciaal geval?
Dit was wel een heel speciaal geval. Deze man die die had natuurlijk alle specialisme al gehad en alles al gedaan. Hij zat aan vier tot zes verschillende medicaties en die kwam hier die dag van: “Nou, ga jij het maar is vertellen”. Ik ben gewoon rustig met hem in gesprek gegaan, Psycho-educatie gegeven, van die mooie filmpjes laten zien, die bij jullie op de website staan, en op een gegeven moment zei die “Ik denk dat ik het snap” en toen zei “dat is mooi, dan gaan we nu de bril opzetten”, en echt, na drie weken kreeg ik een mailtje: mijn pijn is weg! Normaal duurt het wat langer maar hij was gewoon zo enthousiast en hij had echt zoiets van… “je hebt mijn leven veranderd!”
Prachtig!
Ja, dat is het echt! Er zijn natuurlijk meer van die verhalen, maar die zijn niet zo enthousiast en niet zo sceptisch in het begin. Dus dit was echt een uniek geval.
Dat is inderdaad heel uniek, want na drie weken pijnvrij zijn komt niet vaak voor. De gemiddelde patiënten doen er een paar weken of zelfs maanden over voordat ze veranderingen zien.
Ja, en daar kan ik maanden van genieten en dan denk ik: ik heb mijn werk goed gedaan.
Ja, dat geloof ik wel! Maar is er ook iets dat u zou willen veranderen aan Reducept?
Goeie vraag… nou ik denk het eigenlijk niet. Zoals ik eerder al zei, dit programma is gewoon zo toegankelijk! Er zijn ook programmas gemaakt speciaal voor verslaving, hè, maar die zijn gewoon niet te betalen. Ze zijn wel mooi gemaakt, maar als we daar niet mee kunnen werken, voor wie maken ze het dan?
Nou, dat is heel mooi om te horen. Dan heb ik nog één laatste vraag voor u: Hoe zorgt u voor uw eigen emotionele en fysieke welzijn, en wat zou uw advies zijn aan onze lezers?
Door fit te blijven... ik probeer elke dag wel te wandelen of eruit uit te gaan. Ik loop altijd naar het station en naar mijn werk, en ik denk dat je vooral dingen moet doen waar je blij van wordt en wat je energie oplevert. Dus als je altijd naar een buurvrouw toe gaat, waar je geen energie van krijgt, met je je afvragen of je daar nog naartoe moet. Zo ga ik wel een beetje in het leven door, door te denken over waar ik energie uit haal en waar ik blij van word en zo hou ik de boel een beetje in balans.
Lucie Manden: VR is een fantastische interventie bij verslaving
